LISTY Z PRZESZŁOŚCI

Hana już mnie pogania, żebym napisała cośkolwiek. Piszę więc i będzie to bardzo osobiste pisanie. Myślałam o tym już dawno, w zasadzie od początku powstania bloga, tylko ciągle coś mi przeszkadzało się na tym skupić. Hana troszkę mnie wyprzedziła pisząc o zawartości tajemniczej walizeczki z dokumentami i zdjęciami. Ja chciałam napisać o listach , przechowywanych przez moją Mamę przez całe jej życie.

Nie wiem, czy byłaby zadowolona, że odkrywam jej młodzieńcze tajemnice, tajemnica korespondencji jest wszak tajemnicą obowiązującą zawsze. Ale nie zamierzam zdradzać spraw osobistych, chcę tylko zachować całą tą historię od zapomnienia. A warta jest tego.

Adresatką listów jest moja Mama, wówczas w wieku lat 18-19. Nadawcą niejaki Heniek z Grudziądza, ku mojemu żalowi, nigdzie nie ma jego nazwiska. Listy pochodzą z lat 1933 – 1935. Heniek podówczas był uczniem Gimnazjum Humanistycznego albo klasycznego, nie wiem dokładnie, a potem poszedł do szkoły wojskowej. W Grudziądzu był wtedy garnizon i w ogóle był to duży ośrodek wojskowy.

Z listów wywnioskowałam, że korespondencja zaczęła się poprzez kącik korespondencyjny w piśmie „Kino”. Nie wiem, kto ją rozpoczął, ale trwała dość długo. Prawdopodobnie Mama i Heniek nigdy się nie spotkali , choć w jednym z listów Heniek wybierał się z wizytą, ale na przeszkodzie stanęła mu choroba jego mamy. Ale wysyłali sobie fotografie, więc wiedzieli , jak wyglądają nawzajem. Listy są pożółkłe, niektóre się rozpadają, gdzieniegdzie atrament wyblakł. Ale uczucia pozostały...

Z listów wynika, że poziom średniego wykształcenia przed wojną był bardzo wysoki. Heniek pisze i o filozofii (Kant, Hegel) , i o filmach („Frankenstein” z Borisem Karloffem!) i o literaturze (poezje). Ale też o polityce , o Bismarcku, o sytuacji w kraju. Styl miał niezwykle kwiecisty i nader rozbudowane porównania . Humanista! A oto kilka próbek.

Zaczynam od definicji miłości z jednego z ostatnich listów:

„ Miłość – to uczucie psychiczne, trwające w niestałych granicach czasu, od 120 minut do 120 lat, o rozmaitych napięciach – do miljonów woltów prądu miłosnego, uczucie psychiczne, zbudowane na fizjologii osobników, które powoduje miljony dreszczów w jednej sekundzie.” Przyszłoby wam coś takiego do głowy w wieku 19 lat???

A teraz jeden z pierwszych listów, z 1933 , gdzie Mama była nazywana jeszcze Panną Rysieńką (miała na imię Maria) :

„ Jak mnie Pani sobie wyobraża, czy rozpromienionego jak reflektor, czy o twarzy chińskiego kata?... Druzgotający kości Panny Rysieńki w uścisku na odległość.”

„Czuję się, jakby mi ktoś wsypał 10 pudełek pluskiewek między zwoje mózgowe, a całość owinął zardzewiałym drutem kolczastym – zwarjowałem, tzn. zakochałem się i była to bardzo ciekawa miłość, jak ostatnia konferencja rozbrojeniowa niemiecko-francuska...”

Zdaje się że mieli z Mamą różne poglądy na filozofię:

„Nie wiem, czy drwiła panna Rysia z Immanuela Kanta i przeszanownego Hegla, ale proszę pamiętać, że po niemoralnych piosenkach Własta (jak je szacuje społeczeństwo) – są moimi najulubieńszymi autorami.”

Mama zdaje się nie pisała zbyt często i zbyt dużo, bo w każdym liście są prośby o częstsze listy:

„ … oczekuję Twego listu jak Koryntjanie listu św. Pawła, z cierpliwością rutynowanej pielęgniarki dla umysłowo chorych.”

„Dawniej Panna Marja była poważna jak Popielec, stateczna jak samolot ze sterami poziomemi, była dostojna jak zagadnienie z czwartego wymiaru, a teraz? Teraz panna Ryśka stała się tak rozbestwiona jak 12-cylindrowy Mercedes puszczony samopas!” Biedna Mama, nie wyobrażam jej sobie rozbestwionej:))

A tu coś pół-żartem o poglądach:

„... nie jestem romantykiem, jestem raczej młodym komunistą, radykałem, antyklerykałem – pozytywistą, realistą, a tacy zwykle nie żyją tylko marzeniami, które uważają za niezdrowe – to są Ludzie Czynu.”

Po wymianie zdjęć nastąpiły komentarze:

„ Twierdzisz więc, że jestem poważnie głupim widokiem z tą fajką? Prawda, wyglądam na niej jakbym myślał o Darwinie, a tymczasem myślałem w tej chwili o Heglu, z którego się tak wyśmiewasz.”

„Wyprowadziłem wzór na uczucie: wszelaka sympatia, jak siła przyciągania – jest odwrotnie proporcjonalna do kwadratu odległości.”

Podczas wakacji Heniek powtarzał materiał fizyki z klasy VI (nie wiem jaki to odpowiednik obecnego systemu edukacji) , jak pisze dzięki motywacji ze strony mojej Mamy:

„ … bo działałaś na mnie jak pomnik Bismarcka na porządnego Niemca...”

A teraz filmy:

„Na „King-kongu” owszem – byłem, bo to jest mój sobowtór [ten bohater] , tylko on był brunetem, a ja jestem blondynem.”

„... byłem na „Kawalkadzie”, (realizacja kosztowała podobno 3 miljardy dolarów!) - mydło...”

„ Byłem ostatnio na „The Mask of Dr Fu-Manchu”. Tytuł jest nieuzasadniony i nienowoczesny...Ja nazwałbym ten film „Miljon woltów i Dżyngis Chan” albo „Potrójny Doktór”. Najlepiej podobały mi się krokodyle doktorka , następnie sam Boris Karloff.”

„Jeśli lubisz niesamowite filmy, to polecam ci, Ryśko, „Frankensteina” z Borisem Karloffem.”

Mama, jak się okazuje, w młodości lubiła filmy „niesamowite” czyli obecnie horrory, NIGDY, PRZENIGDY nie przyszłoby mi to do głowy!

Słuchajcie, teraz podczas czytania, odkryłam datę urodzenia Heńka!!! Pisał o urodzinach 30 czerwca , a urodził się w 1915. I w 1934 był już w szkole podchorążych.

Oprócz tematów poważnych przewijały się też i szkolne, narzekania na nauczycieli, opisy sztubackich dowcipów , dyskusje ideologiczne z księdzem („módl się za mnie, bo po jeszcze jednej takiej dyskusji heretykiem zostanę!”). A w pierwszym liście zapytywał uprzejmie „Do jakiej budy Pani uczęszcza?”

Kiedy odkryłam te listy 2 lata temu i przeczytałam je dokładnie, czułam się, jakbym dokonała podróży w czasie. Te lata, szkoły, płomienne listy młodzieńcze... Po prostu pięknie. Dla Mamy musiały być także cenną pamiątką, bo przechowywała je przez całe życie. Nie opowiadała mi nigdy o Heńku, czego bardzo żałuję. Może to uczucie wydawało jej się śmieszne, głupie i niewarte opowiadania. Ale przecież listy zachowała... I bardzo, bardzo się z tego cieszę.

Spędziłam sporo czasu szukając w Internecie jakichś list uczniów z tego czasu i tych szkół, tak bardzo chciałam dowiedzieć się czegoś więcej o Heńku. Nie wiem, czy przeżył wojnę, czy zginął w walkach, nie wiem, czy mieli z Mamą jeszcze jakiś kontakt. Nie wiem nawet jak się nazywał...

A może komuś się coś skojarzy, naprowadzi na jakiś ślad tajemniczego Heńka z Grudziądza? Czekam bardzo.

No i na koniec oddam głos samemu Heńkowi:

„Jedno musisz mi przyznać, że listy moje, choć zwykle nie przedstawiają piękna estetyki listowej, choć niemi obraziłaby się panna wychowana duchem w.XIX, wnoszą w dziedzinę korespondencji nowy pierwiastek, i dlatego powinienem przejść do historji futurystycznej jako: „dalszy ciąg (arytmetyczny) nastąpi. d.c.n.”

Powinieneś, drogi Heńku, z całą pewnością powinieneś! I chyba przeszedłeś...