TERRY PRATCHETT

    Nie raz już mówiłam, że czytam dużo. I, owszem, zapamiętuję autora, ale bardziej interesują mnie same książki, więc nie grzebię w biografiach i nie staram się natychmiast wszystkiego się o nim dowiedzieć, nawet jeśli książka bardzo mi się podoba.
    Ale z Terrym Pratchettem jest inaczej. On bowiem wykreowałł Dysk - świat który płynie przez uniwersum oparty na grzbietach czterech słoni stojących na skorupie olbrzymiego żółwia. „Dysk - świat i zwierciadło światów, gdzie to, co uznajemy za bajkę, zdarza się naprawdę - ale nie za dokładnie”.
    Od pierwszej (nie, drugiej!) przeczytanej książki jestem zdeklarowaną fanką Pratchetta. Mam całą kolekcję „Świata Dysku”, cykl "Długa Ziemia", książki: "Kot w stanie czystym", "Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie", czytałam też inne książki, wypożyczając je z biblioteki. Niedawno znów powtórzyłam sobie niektóre powieści „Świata Dysku”, a ostatnio zaczęłam szukać wszystkiego, co Pratchett napisał. Tak trafiłam na książkę „Kiksy klawiatury”, w której pisarz mówi między innymi również o swoim życiu.  Z niej dowiedziałam się, że sporo mnie z Pratchettem łączy. Jesteśmy spod  tego samego znaku zodiaku - Byka. Czytaliśmy podobne, czasem takie same lektury, a te potrafiły pochłaniać nas bez reszty. Na przykład kiedy byłam nastolatką, kolega pożyczył mi „Władcę pierścieni” (byłam trochę starsza niż Terry, kiedy to czytał). Nie pamiętam, jak szybko tę książkę przeczytałam; nie jak on, w 23 godziny, bo nikt by mi nie pozwolił na czytanie przez niemal całą dobę, ale naprawdę szybko. I wpadłam z kretesem. Przez pewien czas żyłam w świecie hobbitów, elfów, krasnoludów, a w realnym świecie chyba wykazywałam raczej średnią przytomność umysłu. SF czytałam już dużo wcześniej, ale „Władca” był pierwszą książką fantasy i od razu objawieniem.

    Tak jak Terry Pratchett interesowałam się astronomią, tylko u mnie było odwrotnie niż u niego; u niego zainteresowanie SF wynikło z zainteresowania astronomią, a ja zainteresowałam się astronomią, bo czytałam dużo SF i chciałam wiedzieć, gdzie leżą te wszystkie gwiazdozbiory, do których docierali astronauci. Zaczęłam więc prenumerować „Młodego Technika”, bo tam były mapy nieba (potem już czytałam go od deski do deski, co skutkowało naprawdę lepszymi wynikami w nauce i nowymi zainteresowaniami).
    Od dzieciństwa czytałam sporo, jako nastolatka już bardzo dużo. A  Pratchett twierdził, że aby pisać dobrą fantastykę, trzeba owszem, czytać dużo fantastyki, ale równie wiele - a może nawet więcej - innych lektur. Cóż, mimo że czytałam bardzo dużo wszystkiego, nie zaczęłam pisać, bo byłam wychowywana w przekonaniu, że (jako dziecko) nie mam do powiedzenia nic, co by kogokolwiek interesowało, a zatem  mam siedzieć cicho. Moje pierwsze próby pisarskie przeszły bez echa, więc skoro nikogo nie zainteresowały… Ale Terry był chłopcem, a do tego wychował się w Anglii.
    Pratchett uważał też, że czytanie to otwieranie nowych okien, wprowadzanie umysłu na nowe ścieżki, a ja - i nie ja jedna - ten pogląd podzielam. Twierdził, że bibliotekarze robią świetną robotę, polecając młodzieży ciekawe, rozwijające lektury. Sama (tak jak on) tego doświadczyłam zarówno w szkolnej, jak i w miejskiej bibliotece, do której mama mnie zapisała, kiedy poszłam do czwartej klasy.

    Już od dawna uważam (a to samo mówił Pratchett), że fantastyka to zawsze są opowieści o nas, ludziach, o naszych słabościach, sile, przeżyciach, uczuciach, niepokojach, o tym co się dzieje na świecie. Tyle że w przypadku fantastyki te opowieści mają nieco inny anturaż. "Możesz poruszać takie tematy, jak natura wiary, polityka, a nawet wolność dziennikarska, ale jeśli dodasz do tego jednego nędznego smoka, zostaniesz nazwany pisarzem fantasy” - powiedział Terry Pratchett i choć jego książki to nie są zwykłe bajeczki, choć pisze o sprawach bardzo istotnych, to w dalszym ciągu taka literatura jest traktowana przez krytykę literacką po macoszemu.
    Wracając do anturażu; jest u Terry’ego Pratchetta genialny. Pisarz bierze przeróżne banały, stereotypy, archetypiczne opowieści, bajki i zwyczajną codzienność, wyciąga z nich samo sedno, miesza to wszystko z fantazją, doprawia cudownym, nieco ironicznym poczuciem humoru i tworzy  fabułę tak wciągającą, że trudno się oderwać od czytania i fascynujący świat ze świetnie skonstruowanymi, wyrazistymi osobowościami, z których moi najulubieńsi bohaterowie to: Samuel Vimes, Moist von Lipving i Vetinari, a z kobiecych postaci czarownice (szczególnie Esme Weatherwax) i Angua, funkcjonariuszka Straży Miejskiej, wilkołak (wilkołaczka? wilkołaczyca? - ach, te feminatywy!).

   

   Dziś przypada dziesiąta rocznica śmierci Terry'ego Pratchetta.
I żadnych więcej powieści nie będzie, bo zażyczył sobie, żeby dysk twardy jego komputera został publicznie rozjechany przez walec drogowy. Tak też się stało.

 Zdjęcie z angielskiej strony Wikipedii.

  

P.S.1.
Muszę też wspomnieć o Piotrze Cholewie, który tłumaczył książki Pratchetta, genialnie dostosowując je do naszego języka. Kiedy sobie pomyślę, ile inteligencji, poczucia humoru i pracy wymagało od niego znalezienie polskich odpowiedników angielskich idiomów i odwołań do kultury, to przepełnia mnie podziw i ogromny szacunek, bo również dzięki niemu książki Terry'ego Pratchetta są dla nas tym, czym są - wspaniałą, porywającą i bliską nam lekturą.

P.S.2.
W 2024 roku ukazała się jeszcze jedna książka Terry'ego Pratchetta - "Pociągnięcie pióra. Zagubione opowieści", zbiór jego najwcześniejszych opowiadań z przedmową Neila Gaimana, przetłumaczona - oczywiście! - przez Piotra Cholewę.