DUSZE LISTOPADOWE

A więc jest już ten miesiąc, trochę melancholijny, trochę tajemniczy, zwiastujący sen zimowy, szarawy i z krótkimi dniami... Zaczynający się świętami zmarłych, w środku  święto państwowe, pomiędzy moje urodziny, czyjeś imieniny, rocznica śmierci Mamy i Babci... Dla mnie refleksyjny i spowalniający tempo życia.  "Dla Polaków niebezpieczna pora.."

Zawsze lubiłam chodzić na cmentarz na Wszystkich Świętych, lubię ten refleksyjny nastrój przy udekorowanych grobach, spotkania z ludźmi nie widzianymi przy innych okazjach. Ale najbardziej lubię moje rozmowy ze zmarłymi. Stoję przy grobach, modląc się za ich dusze, a potem zaczynam rozmowę i gdzieś tam, w głowie,  słyszę odpowiedzi, być może wymyślone przeze mnie, być może nie, widzę ich, jak machają do mnie gdzieś z góry, ciesząc się, że o nich pamiętam. To nie są tylko moi bliscy, dziadkowie i rodzice, to też młoda Rosjanka, zmarła w latach 20-tych na gruźlicę, jak mi się wydaje bardzo samotna, to żołnierz, będący jednocześnie poetą, poległy w I wojnie światowej, To profesor przedwojennego gimnazjum, to inżynier kolejnictwa ze Śląska, który prawdopodobnie przyjechał tu na leczenie . Nawiasem mówiąc kiedyś się zaparłam i grzebałam  po sieci szukając jakichś informacji o nim, dowiedziałam się, że po odzyskaniu niepodległości organizował całą sieć kolejową na Śląsku i że odszedł z pracy na skutek choroby, jak najbardziej się to zgadzało z jego datą śmierci. Nie ma tu bliskich, od dzieciństwa pamiętam, że babcia opiekowała się tym grobem (tuż obok grobu Dziadka), potem moja Mama, potem ja. Ale dalszego "potem" chyba nie będzie...

Są groby tych, którzy odeszli w górach, i dawniej i teraz, jak siostry Skotnicówny, które zginęły jako młode, obiecujące taterniczki na Zamarłej Turni... To była ogromna tragedia w przedwojennym Zakopanem, nie mogę sobie wyobrazić rozpaczy matki która w jednym momencie straciła obie córki... Jest symboliczny grób Maćka Berbeki, który pozostał na zawsze na górze jego życia, Broad Peak, są groby przewodników górali z początków taternictwa . Na grobie Bartusia Obrochty , obok grobu moich Dziadków, jest inskrypcja "Poświęcił się i zginął". Wielu takich było. Niech im tam będzie dobrze na niebiańskich graniach...

Chciałam napisać o jeszcze jednym moim odkryciu na naszym cmentarzu. Otóż dawno temu przeczytałam książkę Stanisława Makowieckiego "Ze stepu w Tatry" . To niesłychanie ciekawe wspomnienia autora, który urodził się na Besarabii (Mołdawia) a w 1920 roku przeprowadził się z rodzicami do Zakopanego. Jego opis Zakopanego z lat międzywojennych jest barwny, osobisty i pisany trochę z pozycji kogoś z zewnątrz, przybysza z innego świata, innej kultury. Moja Mama uwielbiała tą książkę, znalazła w niej mnóstwo swoich wspomnień, osób które znała,  miejsc, w których bywała. A ja znalazłam na cmentarzu grób matki autora... Maryi Makowieckiej. Data śmierci zgadzała się z informacją w książce. Był to piękny nagrobek z lat 20-tych, z bardzo charakterystycznym krzyżem w kształcie pnia drzewa z sękami. Płyta była z jednej strony zapadnięta w ziemię, ale nie była zniszczona, nazwisko i daty wyryte na marmurowej płytce u podnóża krzyża. Co roku na Wszystkich Świętych zanosiłam tam wiązankę i zapalałam znicze. Jakież było moje zdumienie kilka lat temu, gdy grobu nie znalazłam... Najpierw myślałam, że pomyliłam miejsca, ale potem zorientowałam się, że grób zniknął... Na jego miejscu był już nowy grobowiec. Było mi tak żal, jakby ktoś zniszczył grób kogoś mi bardzo bliskiego. Nie przypuszczałam, że ktoś tknie grób, który wszak był zabytkiem sztuki cmentarnej, był pamięcią o starym Zakopanem... To dla mnie barbarzyństwo. Gdybym wiedziała, to sama bym opłaciła ten grób.
Istnieje jeszcze w Zakopanem willa MAK, w której mieszkali właśnie Makowieccy. To piękny budynek z wieżyczką, niestety w dość opłakanym stanie. Przeczytałam gdzieś w sieci, że ponoć mają go wyburzać. Wiele pięknych międzywojennych budynków znika w ten sposób z mapy Zakopanego, zastępuje je deweloperka, niestety. Miasto chyba nie chce pamiętać.


Nagrobek pani Makowieckiej był bardzo podobny w stylu, tylko bez postaci aniołka.


Pamięć trzeba pielęgnować, trzeba ją dopieszczać, dawać jej pokarm w postaci wspomnień, miejsc, ludzi, których już nie ma.  "Narody tracąc pamięć , tracą życie."  Trzeba żyć, pamiętając o tym, co było.

Na koniec krótki spacer po zabytkowym cmentarzu na Pęksowym Brzyzku, gdzie pochowano wiele osób ważnych dla historii i literatury.